Khiva #gün4-5

Buhara‘dan ayrılıyoruz. Yol 6 saat sürecek. Biraz korkutucu: Kızılkum çölünü aşacağız, bu 6 saat nasıl geçecek?! Otobüsümüz rahat klimalı, iki tur yolcuları bu yolculuk için birleşti. Yolda sadece namaz molası verdik. Rehberimiz Sümeyye'nin de dediği gibi, hani kadınlar daha fazla konuşuyordu? Diğer rehber Aybek bey yol boyu bir şeyler anlatmak suretiyle yolu bizim için çekilir kıldı. Buhara’ya kara trenle geçişimizden uzun sürmesine rağmen çok daha rahat geçti bu altı saatlik yolculuk. 2 gece burada konaklayacağız 

Hive hakkında pek bir şey bilmiyordum. sadece gidenlerin orayı çok beğendiğini, masal kenti  diye bahsedildiğini duymuştum. Bakalım nasıl bir yer. Ama önce yemek.. İlk olarak diğer ekibin kale dışındaki otelinde açık büfe akşam yemeğimizi yiyoruz. Özbek mantısı bile var. Sonra kale içindeki otelimize geçiyoruz. Bu otelde çok eğleneceğiz ama henüz farkında değiliz. Hazırlanıp ilk tur için çıkıyoruz ve kapkaranlık! Bu ne?! Resmen çağ değiştirdik, ama göremediğimiz kadarıyla bile çok sevdik 🥰

Arkeolojik bulgular kentin tarihinin altıncı yüzyıla kadar indigini gösterse de adına ilk defa onuncu yüzyılda iki Arap gezgini seyahatnamesinde rastlanan bu şehir, 17. yüzyılda Hive Hanlığı’nın başkenti oluyor. Göreceğimiz tarihi eserler 17. yüzyıldan kalma. 1991’de de Dünya mirası listesine alınmış. Özbekistan’ın batısında Harezm bölgesinde bulunan ve gerçekten çok güzel korunmuş, çok otantik, labirent sokaklarda kaybolma garantili, "0(sıfır)" bulan ünlü alim Harezminin şehri. Sadece o da değil tabii. Ünlü gök bilimci ve matematikçi Birûni'nin de gene bu topraklarda yetiştiği bilinmekte. Valla bu topraklarda bir şey var. Bu kadar medrese boşuna değilmiş demiştim size. 

İç kale kısmında yeni bir yapı yok. En yeni yer 100 yıllık.
İlk olarak ziyaret edilen yer Muhammet Emin Han medresesi ve hemen önündeki Kalta Minor hikayesi olan minarelerden. Buhara’yı görecek şekilde  85 m olarak planlanan minare Muhammet Emin Han’ın ölmesi nedeniyle yarım kalmış bu haliyle 29 metre.

Köhne Ark sarayının yazlık camine girip oradan köhne arkı geziyoruz. Her yer çok güzel ve çok benzer. Çiniler büyüleyici 🤩 

Hiva hanlarının kabul odasının önünde sıra bekliyor sonra kabul odasına giriyoruz ama asıl taht Rusya'daymış buraya öylesine bir taht konulmuş. Demek ki Rusya’ya da gitmemiz lazım 🤭 ben buradan onu çıkardım. 

Gezdiğimiz müzede paranın materyal olarak da değerli olduğu ipek paraları görüyoruz. 🤑 kağıt para ne ya! 

-ipek paralar-

-günümüzde kullanılan paralar-

Yeni sarayın haremini de görüyoruz. Hanın odasının giriş tavanına “hasbünallah” yazılı. Yorumsuz 🫢  Bol bol fotoğraf çektiriyoruz. Hive prensesiyle kalpaklı pozlar veriyoruz. Böyle yerleri gezerken burada yaşayanlar benim kadar eğlenmemiştir diye düşünmeden edemiyorum 🤭

Ahşap sütunlu Cuma Camiine gidiyoruz. Adını, hanlık zamanında cuma namazları için kullanılmasından alıyor. İçindeki sütunlar 10-13-16.yydan kalma. Ne kadar oymalı şekilli şukulluysa o kadar yeni. Hive Zerdüşîliğin de doğduğu yermiş. Burası da önce Mecusîlerin sonra Budistlerin tapınağı olarak faaliyet göstermiş. İslamla tanışınca din değiştirmiş. 

Ceviz ağacı sütunların altında demir, onun altında deve derisi ve en son taş var. Böcekler ahşaba zarar vermesin diye deve derisi kullanılmış.

İslam hoca medresesine de değinelim tabii. Buradaki Hive'nin incilerinden sayılan minare, şehrin en yüksek yapısı 51 m 118 basamak ve çıkılabiliyor. Çıkması zor inmesi daha da zor olacağından ona hiç bulaşmıyoruz. Ancak manzarası çok güzelmiş: Tüm Hive ayaklarınızın altında, güzel olmaz mı hiç? 

1872 doğumlu Vezir-i Ekber Seyyid İslam Hoca, babasının vezir olup saraya yerleşmesinden sonra Hive Hanedanının çocuklarıyla eğitim görmüş, zengin, köklü bir ailen gelen iyi eğitimli biri. Defalarca Rusya'ya gitmiş ana dili gibi Rusça biliyor ve cedidçilerden sayılıyor. Şu anki eğitim sistemini Hiva Hanedanlığında ortaya çıkan kişi olarak da kabul edilmekte. Okullar, hastaneler yaptırdığı ve ileri görüşlülüğü sebebiyle halk tarafından sevilmesi, sovyetler tarafından neden pek sevilmediğini de açıklıyor. 

Müze olduğu için medreseyi gezebiliyorsunuz.

Hive'de serbest zamandan evvel en son Pehlivan Mahmud türbesini ziyaret ettik. Hive'nin efsanevi kahramanı yenilgi görmemiş Pehlivan Mahmud dükkanına gömülmek istemiş sonrasında hanların ve ailelerinin de buraya gömülmesiyle gösterişli bir türbe haline gelmiş. Mesela burayı hep videoya çekmişiz fotoğraflara sığmayacak güzellikte. Ziyaretçiler geldikçe Kur'an tilaveti olmakta. Evlenecek çiftlerin ziyaret ettikleri bir türbe. Biz oradayken de genç bir çift geldi,  Allah mesut etsin.

  

Serbest zamanımızda çarşı pazar gezdik, alış veriş yaptık, sokak gösterilerine denk geldik. Hivede'deki havadan çok korkuyordum ama çok harika bir havayla gezimizi tamamlıyorduk.

Muhammed Rahim han medresesi önünde saat 19.00da olan cambazlık gösterisini yemekte olduğumuz için kaçırıyoruz 🙈 Ama yemeğimiz de çok otantik yerde. İslam hoca medresesi dibinde. 

Bir taraf medreseyi izlerken, diğer taraf sırtını dayıyor civcivli sokağa bakıyor. Gerçekten güzel bir ambiyans 🤩 bol etli yemekler, güzel salatalar, sulu kavunlar eşliğinde ve güzel ekibimizle hoş sohbet içinde kalkasımız gelmiyor. Neyse ki namaz var. Yapışıp kalmıyoruz. Namaz sonrası da sabah erkenden yola çıkacağımızı umursamadan luna park için iç kaleden çıkıyoruz. 

Bizim gruba luna park eğlencesi de yetmiyor, son gecemizde uykudan feragat edip otelin terasını da değerlendiriyoruz. Beşte kalkacağız ama kahveler içiliyor, travmalara iniliyor ve birkaç saat sonra görüşmek üzere odalarımıza çekiliyoruz.

Ertesi sabah uçuşumuz Ürgenç'ten. Ben en iyisi son bir post daha hazırlıyayım. Turdan, artılardan eksilerden ortaya karşılık fikirlerimi yazayım.

Buhara #gün3

Semerkant’tan kara trenle Buhara’ya geçiyoruz.
Sıkıcı bir yolculuk. Tren durduğu zaman klimalar çalışmıyor. Özbekistan’da ağustos ayında klima çalışması ne demek giden bilir! Karşı koltukta yayılmış sesli TikTok videoları izleyerek Mustafa bey kardeşimi çileden çıkaran bir amca var. Neyse ki bir süre sonra uykusu geliyor ve bize bir şeyler söylüyor. Konuşmayın az sessiz olun dediğini düşünerek, sen sesli sesli TikTok gizli videoları izlerken iyiydi di mi diye cevap veriyorum. Yurtdışında bana otomatik yüklenen özgüvenimi yapıcaz bilmem. Zaten uykumuz yok, internetimiz yok, bir de sohbet mi etmeyelim ama?! Tren yolculuğuna bu kadar satır ayırmamdan o yolculuğun ne kadar uzun geldiğini anlayabilirsiniz:) 

Buhara'da ilk ziyaretimiz Abdülhalik Gücduvani hazretleri. Bu türbenin hemen karşısında Uluğbey medresesi bulunuyor. Buhara’nın simgesi olan minareleri ilk burada gördük, daha sonra gittiğimiz her yerde bu minarelerden görecek, hikayeleri olanları dinleyecektik.

İkinci ziyaretimiz Arif Rivgeri. Üçüncü ziyaretimiz ise Hacı Mahmut Fağnevi türbesiydi. Önceki iki türbe anıt şeklinde olmasına rağmen bu bildiğimiz türbelerdendi. Buhara simgesi olarak bilinen tavus kuşu ağaçları vardı bahçesinde. Buranın hocası incir yememizi tavsiye etti. Bahçesinden incir topladık ve yedik. İncirler henüz tam olmamıştı, olan incirleri bulmak kolay olmadı, ancak olduğu kadarıyla o kadar güzellerdi ki! Özbekistan’da meyveler aşırı güzel, o inciri de yediğim kavunları da unutamayacağım.

Buhara’da ziyaretlere kısa bir mola.

Buharalı bir ailenin konağına gidip akşam yemeği yedik. İlk gün Taşkent pilavı yemiştik, bu kez Buhara pilavı yedik. Çoğunluk Buhara pilavını beğendi. Taşkent‘e göre daha yağsızdı evet ama daha da tatsız. Üzümler az kayısı hiç yok. Bıldırcın yumurtalı. Onu da yedim evet :) 

Yemeklerin hep eti konuşuluyor çünkü tüm yemekler etli ama Özbekistan’da salatalar da çok başarılı. 

Sonra otele geçtik ve serbest zaman!! 

Otelimiz çok merkezi akşam, bilinçsizce kendimizi meydana attık, tarihi meydanda olduğumuzu bilmeden cahil cahil gezip alışveriş yaptık. Şans eseri Registanı bulduk akşam ışıklandırılmasını gördük. Açıkçası burasını akşam görmek de nasibimiz de varmış, denk geldi. Bu ışıklı halini gördüğüme sevindim. Ne güzel yerler ne güzel yerler diyerek turladık..

Buharda ikinci günümüze Leb-i havuz meydanı ile başladık. Hoca Nasrettin heykeli, ilk camisi Magok-i Attari, Nadir Divan Begi Medresesi, kazı çalışmalarının sonucu bir kısmı çıkarılmış saray kalıntılarını görüp önceki gece ışıklandırılmış halini pek sevdiğiniz Registana geçtik. 

Magok-i Attari 

Po-i-Kalon kompleksinde Mira Arap medresesi ile Kalon Camii ve meşhur Minare-i Kalon da çevresinde hatta içinde vakit geçirdik.

Bütün bu sıralamalar farklı olabilir. Bir türlü oturtamadım ama aklımda kaldığı gibi yazıyorum. Kalon minare en önemli sembolü bu şehrin. Uzun yıllar boyunca Orta Asya'daki en yüksek yapıymış, gece yarısı şehre gelen kervanlara yol göstermek için de kullanılırmış. Caminin içini biletle görmek mümkün, içini de geziyoruz. 

Bir kahve molası öncesi Abdülaziz Han medresesi ve karşısında Uluğ Bey Medresesinde görüyoruz. Dediğim gibi ne kadar çok medrese var, nasıl yerler bunlar.. Bir düşünsene kimler kimler burada ders gördüler.. çok iyi ya..

Bolu havuz camiinde öğle namazı sonrası Çeşme-i Eyüp, Buhari anıtı ve en son Samani türbesini görüp Buhara‘dan ayrılıyoruz. 

Buhari anıtı

samani türbesi

İsmail Sâmâni türbesi 10. yüzyıldan kalma bir yapı. Tuğlaları yerleştirmek için on farklı metot kullanılmış her bir cephedeki pencereler de farklı. Hava koşullarına göre renk değiştiriyormuş. Moğollar geldiğinde burası toprak altında olduğu için buraya zarar verememişler ve orijinal haliyle kalmış. Çok güzel. 

Öğle namazı için 40 sutünlü cami olarak da bilinen Bolo havuz cami‘ne giderken Gemi kalesini de görüyoruz. Eskiden Registan yani şehir merkezi meydanı burasıymış. 

Vaktiyle İbni Sina da burada kalmış: 17 yaşındayken sultanı tedavi ederek ölümden kurtarmış, daha sonra karşılığında altın değil sultanın kütüphanesinden yararlanmak istemiş. İbni Sina'nın buranın yemek kültürüne de katkı sağladığı söyleniyor.

Buharadan ayrılıyoruz dedim ama ayrılamıyoruz. İki ikinci günümüzde yaptığımız ziyaretlerden bahsetmeyi unuttum. Sahi bu kadar ziyareti, yaz yaz bitmeyen şehri nasıl gezdik? ki inanılmaz kısa kesiyorum. 

İkinci günümüzün ilk ziyareti Seyyid Emir Külal ikinci ziyareti ise Şah-ı Nakşıbendinin annesi. Üçüncü ve son ziyaretgahımız ise Şahı Nakşibendi Bahaüddin Nakşibendi hz. 
Tekrara düşeceğim ama bunlar ne ara oldu şu an biraz şaşkınım. 

Nasip ettiği için Rabbime sonsuz şükürler olsun.

Bahsettiğim her yerin fotosu var aslında. Ama bu yazılar nasıl yazılıyor bir bilseniz 😊
Kusur aramayalım, hatalarımızı affedelim ve haydi Khiva için yola çıkalım.

Semerkant #gün2

#İkinciGün
Taşkent’te aldığımız kahvaltıdan sonra Afrosiyob isimli hızlı tren ile Semerkant'a gittik. (Afrasiyab kim diye instagramda sorduğumda cevap alamadım inanır mısınız? Oysa Dilek'e sorduğumda, pat diye cevap vermişti- maşallah) Trende Kruvasan ve içecek servis edildi -bizden farklı olarak.

İlk olarak Semerkant'ta bir köye gidiyoruz. Burada Semerkant kağıdının yapılışına tanık oluyoruz. Sipariş üzerine hazırlanıyor ve arşiv kağıdı olarak kullanılıyor. 

(Semerkant kağıdından bahsedip çömlekçilikle alakalı bir görsel koymuşum. Ama idare edin yani ne yapalım)

Buranın detaylarını Instagram‘da paylaşmayı planlıyorum. Henüz paylaşmadım. Benim çok hoşuma gitti, hatıra kalsın bana. 

Sonraki durak, Uluğ Bey Gözlemevi (Rasathanesi) ile devam ediyoruz. 

Vyatkin müzesi, ismini varını yoğunu satıp kazı çalışmaları ile uğraşıp rasathane kalıntılarını bulan V. L. Vyatkin'den alıyor. Rasathane kalıntılarını görüyor, Uluğ bey’in hazin öyküsünü dinliyoruz.

Rasathânenin görkemli halini ancak hayal edebiliyoruz. Ne çapsız evlat yetiştirmişsin sen de Uluğ bey! 

-----

Sonraki durak. Offf!😍 İmam Mâturidî hazretleri. 

Burada çok güzel bir gruba denk geldik. Salavatlar getirip dualar ettiler, etkileyiciydi. İmam Mâturidî türbesinde şöyle bir olay olmuş. Bulunduğu yer eskiden bir Yahudi mahallesiymiş ve bir Yahudi evinin bahçesinde bir yatır olduğunu, onun asıl Matüridi mezarı olduğunu söylemiş. Bunun üzerine buradan Matüridi türbesini görmeye giden Türk kafile tarafından o bahçeYahudiden satın alınmış.
Ancak daha sonra bu işin peşine düşüp araştırdıklarında türbenin asıl yerini tespit etmişler. Yol üzerinde türbe diye düzenlenmiş Türklere ait olduğu için değiştirilemeyen bir yer var, yani. Aldıkları gibi gelip hem ziyaret edip hem de mülklerindeki İmam Maturidi türbesi ifadesini değiştirebilirlerdi aslında. Burayı görmek nasip olduğu için mutlu mesut ayrılıyorum.

-----
Şah-ı zinde (yaşayan Şah) olarak  adlandırılan ve Timur Hanedanı’nın hanımlarına ayrılan türbeye geldi sıra. 

Burada peygamberimizin kuzeni ve ona son dokunan sahabi olan Kusem b. Abbas'ın medfun olduğu kabul ediliyor. O mübarek zata yakın olmak için, türbeler için bu tepe seçilmiş. Sıra sıra, model model türbeler: Diyorlar ki, buradaki bir türbeye harcananla tüm Özbekistan ihya olurdu. Nasıl bir zenginlikmiş düşünün.

Ölmeden önce seçtikleri türbede yatmak nasip olmamış kimine. Boş. Bazısı ise hanımın siparişine göre inşa edilirken mimarına nasip olmuş. Taşı toprağı çok fotojenik 🙈
Böyle yürürken videolar çekeyim üstüne şarkıyı ekliyim.. of var ya.. çok artistik diyorsun. Ama bir dakka ya! Türbe şekerim burası. Kusem b. Abbas'ın olduğu yer dışında uhrevi bir hava da yok zaten. Turistik ve popülariteden mi acaba? 

Oysa Ahrarı Vali türbesi öyle mi? Şah-ı Zınde'den çıkıp oraya gidiyoruz. O kadar turist almıyor tabii burası. Burası ziyaretçi alır, alsa alsa..

Önce türbe yakınlarda bir bahçede çimenlere oturup Özbekistan’ın meşhur samsasını yiyoruz. Bu bizim ilk samsamız. Sonra sabah akşam yemeye devam edeceğiz 😀 

Bu anı yaşamak çok hoşuma gidiyor. Sanki oralıyım.. yani telaş etmeden Semerkant’ta çimenlerin ortasına oturmuş arkadaşlarımla laflayıp samsa yiyorum. Halbuki böyle insanlar görmedim etrafta.  

Hoca Ahrar Vali türbesi benim için çok huzurluydu. Kocaman, sakin, bahçeli, güzel bankların ve 17. yüzyıldan kalma ağaçların olduğu bir yerdi. Ortamdaki huzurdan bahsedenlere cevaben edebiyatçı arkadaşım "Şerefi'l-mekan bi'l-mekîn" diyor. Üzerine bir şey söylemeye gerek yok.

------

Sıra geldi Timur’un türbesi‘ne: Gûr-i Emir.

Timur‘u biz Ankara savaşından biliriz. Yıldırım'la karşılaşmasından ötürü de pek seriniz. Mesela Timur’un türbesinde iken tek derdim Bursa’ya gidip Yıldırım Beyazıt'ı ziyaret etmekti. Bu düşünceyle dinledim rehberi.

Ortadaki neredeyse siyah renk gibi gözüken yeşil yeşim lahit Timur’un. Ayak ucunda ise Uluğbey.

Bu türbede en ilgimi çeken Mukarnaslar. Semerkant kağıdından yapılmış! İnanılır şey değil! 

Değil mi? 
--------

Akşam yemeği sonrası ışık gösterisi için Registan meydanına gittik.

Görebildik mi ışık gösterisini? Hayır! Provaları vardı. Sabah geldiğimizde de provalar olacaktı. Akşamkinden farklı ve çok güzeldi. Yalnız 10.00'dan sonra meydana girebilecektik. O yüzden öncesinde Hızır cami ve Bibi Hatun külliyesine gittik. Golf arabaları oluyor ya. Ay çok zevkliydi, ona bindik hızır camiye giderken.

Semerkant'ta 2. günümüzde önce Hızır Camiyi gördük 8. yüzyılda inşa edilmiş Moğollar tarafından yıkmış 19. yüzyılda ise yenilenmiş. Ahşap gibi duran Hint mermeri korkuluklar ilgi çekiciydi. İslam Kerimov’un kabri de bu caminin avlusunda.Yürüyerek Bibi Hatun külliyesine geçiyoruz. Yolda Tarkan çalıyor 😀 İki cami arası pek de uhrevi sayılmaz değişl mi? 🙈 Bibi hatunun ufak türbesinin hemen karşısında Timur’un yaptırdığı kocaman bir külliye görüyoruz. Ne anlatmak ne de göstermek yeter, üzerine çok fazla bir şey yazılabilir, bense çektiğim bütün fotoğrafları yükleyebilirim, ama kesinlikle gözün gördüğünü yansıtmıyor anlatmaya da gücüm yetmez (yoruldum açıkçası 😄)

Buradan çıkıp Registan meydanına yürüyerek gidiyoruz. Zaman ne gezmeye, ne foto çekmeye, ne durup izlemeye yetiyor. Sadece bu meydandaki üç yapının da medrese olduğunu söyleyelim. Uluğ bey medresesi solda, ortada Tilla Kari medresesi ve sağda Şirdar medresesi. 

Uluğ bey medresesi bu meydandaki ilk bina. Kapısında "İlim öğrenmek her Müslüman erkek ve kadına farzdır" ayeti yazıyor. Şimdi düşünüyorum da, Muhammet Emin Yıldırım bir videosunda -tam da bu meydanda çektiği bir videosunda- Semerkant’ın âlimlerin anlatıldığı bir kitaptan bahsediyor. Sadece Semerkantdaki âlimlerden bahseden bu kitapta 1000 kadar alimin isim geçiyor. Nasıl geçmesin?! Bu kadar medrese boşa değilmiş. Havası mı suyu mu bilmem ama buna ihtiyaç varmış ki adım başı medrese var külliye var. Taşı toprağı ilim kent! Uluğ Bey’in memleketi kolay mı?

 
"Uluğ bey’in valilik yaptığı 40 yıla yakın dönemde Semerkant kültür ve bilimde zirveye tırmanmıştır" diyor Taha Kılınç. Vallahi ben inandım.

Burada bütün gün kalınır ama koşturma başlıyor. Buhara için yola çıkıyoruz.